Theo Havugimana, directeur van Missio-België en zonepastoor in Haacht, nam ons op sleeptouw op zoek naar een antwoord “Hoe open zijn we als Kerk van binnen uit?” Een boeiende reis die ons allen aanzet tot nadenken over onszelf, onze leefgemeenschap en onze geloofsgemeenschap.

Theo Havugimana valt onmiddellijk met de deur in huis: “Toen paus Franciscus nog als kardinaal Bergoglio door het leven ging, stelde hij in aanloop van het conclaaf waar hij tot paus werd gekozen reeds duidelijk dat we moeten kiezen tussen twee kerkbeelden: een evangeliserende Kerk die uit zichzelf treedt of een in-zichzelf-gekeerde Kerk. Bij de lancering van het huidige jubeljaar benadrukte de paus nogmaals de uitdagingen waarvoor we als Kerk staan, nl. werken aan vernieuwing, enthousiasme tonen en open zijn op de wereld.”
De enige manier om deze uitdagingen te overwinnen is het u eigen maken van de deugd van de hoop. Door aan te dringen op hoop, stimuleerde de apostel Paulus de moed van de christelijke gemeenschap van Rome, die voor dezelfde uitdagingen stond, namelijk angst om het nieuwe tegemoet te treden, gebrek aan enthousiasme en aan de zijlijn blijven staan. Havugimana stelt de toehoorders zeer duidelijk voor eens een oefening te doen om naar zichzelf, hun leefgemeenschap of parochie te kijken en de vraag stellen ‘Zijn we trots en enthousiast dat we missionair zijn? Of zijn we tevreden met het goed bewaren van de sporen van het verleden, bezorgd en onzeker over onze toekomst?’

Deur naar leven in overvloed
Voor Havugimana heeft de Kerk maar één oplossing: haar deuren openen voor de wereld. Als de deur van de Kerk gesloten is, verraadt ze haar eigen missie, stelt hij onomwonden. “De Kerk moet openstaan, een Kerk zijn ‘para todos - voor iedereen’, zoals de paus tijdens de Wereldjongerendagen 2023 in Lissabon aan 1,5 miljoen jongeren zei.” En hij vervolgt: “In feite is de Kerk apostolisch omdat ze gezonden is om het Evangelie over de hele wereld te verspreiden. Zij zet op deze weg van de geschiedenis de zending voort die Jezus aan de apostelen heeft toevertrouwd.”
Paus Franciscus is duidelijk als hij bij het begin van het jubeljaar ons aanspreekt als ‘Pelgrims van Hoop’: “In een wereld waar haast de drijfveer is geworden, zijn we eraan gewend geraakt om alles meteen te willen. We hebben geen tijd meer om elkaar te ontmoeten en vaak wordt het zelfs binnen families moeilijk om samen te komen en rustig te babbelen. Geduld wordt ondermijnd door haast, waardoor individuen aan de kant worden geschoven. Het resultaat is onverdraagzaamheid, zenuwachtigheid en soms zelfs zinloos geweld, wat leidt tot ontevredenheid en isolement.”

Wat zoekt een pelgrim?
“Een pelgrim neemt initiatief”, zo citeert de spreker Raymond Lemieux, professor-emeritus in religieuze wetenschappen (Quebec), “en leeft net als migranten en zwervers van hoop. Hij neemt even een pauze, komt dan in beweging en zoekt een bestemming.”
“Moeten we dit als Kerk ook niet doen,” stelt Havugimana, “het avontuur van een pelgrimstocht aangaan? Ook in drie fasen: het loslaten van wat ons vertrouwd is, actie ondernemen om vervolgens een ‘bevoorrechte’ bestemming te bereiken.”
“Paus Franciscus dringt in zijn exhortatie De vreugde van het evangelie aan op een ‘Kerk in beweging’, een Kerk die naar buiten treedt tot aan de existentiële uithoeken van de mensheid. “Laten we eropuit trekken, laten we eropuit trekken om het leven van Jezus Christus aan allen aan te bieden”. De vraag is hoe we dit “nieuwe missionaire ‘eropuit trekken’” aanpakken? Hoe kunnen we de periferie van de mensheid bereiken, als Kerk en niet als een humanitaire organisatie? Het antwoord lijkt simpel: kijk naar Christus !”

De deur als beeld
“Paus Franciscus nodigt ons uit om het beeld van de deur te gebruiken”, vervolgt Havugimana. “Dit beeld kan ons doen ontdekken wat onze plaats en onze missie is, met Christus als ontmoetingsplaats, om Zijn boodschap, niet de onze, naar de wereld te brengen.”
Een deur kan ons in het dagelijkse leven bescherming, privacy bieden. De deur kan een grens zijn die we moeten oversteken om anderen te ontmoeten, of niet te ontmoeten als we kiezen om de deur niet binnen te gaan. “De religieuze waarde van de deur is bekend in zowel het Oude als het Nieuwe Testament. Een open deur betekent gastvrijheid, een gesloten deur betekent dat het onmogelijk is om binnen te komen.”
Vervolgens ondernemen we een mini-bedevaart rond Jeruzalem zoals beschreven in het boek van de profeet Nehemia. Hier worden 10 poorten van de muur beschreven. “Bekijk de tien poorten van de muur van Jeruzalem zoals ze na elkaar worden gepresenteerd in hoofdstuk 3 van het boek Nehemia. De betekenis van de namen in hun volgorde geeft ons een beeld van de progressieve groei in het geestelijk leven van een gelovige, vanaf het moment dat hij of zij herboren wordt door geloof in Jezus als Redder tot het moment dat hij of zij de heerlijkheid wordt binnengeleid.”
Slechts één van de tien poorten gaat nooit op slot, de eerste poort of schaapspoort. Iedereen is ten alle tijden uitgenodigd deze deur binnen te gaan, want Jezus zegt: ‘Ik ben de deur. Als iemand door Mij binnengaat, zal hij worden gered; hij zal in- en uitgaan en weide vinden. (…) Ik ben de goede herder” (Joh 10, 7.9.11).
Bij elk van de 10 poorten kunnen we ons de vraag stellen of we als individu, als gemeenschap of als Kerk tekenen zien die naar de poort verwijzen. Voor welke poort staan we vandaag? Is die gesloten of open? We zijn allemaal geroepen als christenen om deel te nemen aan de wederopbouw van de Kerk, om mensen naar God te brengen. Houden we de poort van deze Kerk wijd open? Deze opdracht geeft Havugimana de toehoorders mee.

Wereldwijde verbondenheid
Om als Kerk open te zijn en getuigen te zijn van hoop, hebben we voldoende voorbeelden die ons kunnen helpen. Een van deze is de zalige Pauline Jaricot. Haar leven werd getekend door haar woorden ‘Kon ik maar liefhebben... zonder maat, zonder einde...’ Op 17-jarige leeftijd riep ze op om lief te hebben zonder einde. Dat was meteen de aanzet tot oprichting van de Vereniging voor Geloofsverspreiding die later leidde tot de huidige Pauselijke Missiewerken (Missio). Duizenden plekken op deze aarde hebben dankzij haar het evangelie mogen ontdekken. Ze startte ook een wereldwijd gebedsnetwerk ‘de Levende Rozenkrans’ om mensen te begeleiden en te helpen bidden in alle eenvoud van hart. Deze levende rozenkrans verbindt vandaag nog velen met de hele wereld. Bid voor elk continent 3 weesgegroetjes met telkens het eerste deel in een taal van het continent. Het tweede deel bidt u in uw moedertaal. Vijftien weesgegroetjes verbinden ons zo met de hele wereld, doet u de hele wereld omhelzen. Paus Franciscus omschrijft dit initiatief van Pauline Jaricot als “een teken van het Hart van Christus door de hele wereld te omhelzen”.

Onze missie, onze toekomst
De missie blijft dezelfde, maar de wereld verandert. Havugimana: “De zeer diepgaande en vaak verontrustende veranderingen vragen om nieuwe missionaire benaderingen. Alsof secularisatie nog niet genoeg is, zijn we elke dag getuige van situaties, zoals paus Franciscus zei bij de opening van het Jubeljaar, waarin ‘de liefde op de proef wordt gesteld wanneer de moeilijkheden toenemen en de hoop lijkt te verdwijnen in het aangezicht van het lijden’. In 1985 klonk uit de mond van paus Johannes Paulus II de woorden: ‘non abbiate paura (wees niet bang)’. Hij richtte deze oproep tot duizenden jongeren op het Sint-Pietersplein.”
Vandaag, in het Jubeljaar, is hoop onze leidraad, hoop die niet teleurstelt door “speciale aandacht te schenken aan de armsten en zwaksten, de zieken, de ouderen, degenen die zijn uitgesloten van een materialistische en consumptiemaatschappij. Zij zijn het die ons zullen leren in hoop te leven”, zoals paus Franciscus bij de opening van het Jubeljaar zei.
“Wat de wereld nu nodig heeft is hoop, voor iedereen!”, zo besluit Theo Havugimana zijn uitnodiging tot een open Kerk, voor iedereen.


Tom Heylen, coördinator Missio in Vlaanderen