Toespraak van p. Théogène Havugimana, directeur van Missio België tijdens de 20ste plenaire vergadering van SECAM (Symposium of Episcopal Conferences of Africa and Madagascar).
Kigali, 31 juli tot 4 augustus 2025

Bijdrage Afrikaanse missionarissen
in de wereld spreekt voor zich

Uwe Eminenties, Uwe Excellenties, Geachte gasten:
Goedemiddag

Zoals reeds vermeld, spreek ik namens Missio België.

Dankuwel

5 jaar geleden begon wijlen paus Franciscus zijn laatste algemene audiëntietoespraak van 2020 door te zeggen: “Laten we vooral niet vergeten te bedanken…. Met deze gewoonte om dankuwel te zeggen, brengen we een beetje hoop over. Alles is verenigd en alles is met elkaar verbonden, en iedereen moet zijn of haar steentje bijdragen, waar we ook zijn. Sta me toe van deze gelegenheid gebruik te maken om SECAM te bedanken voor haar vitale bijdrage aan de pastorale vernieuwing van de Kerk in Afrika. Dit is, om de uitdrukking van paus Johannes Paulus II te gebruiken, een continent waarvan de schaduwen en uitdagingen ontelbaar zijn, maar waarvan de veerkracht het continent op het ‘missie-pad’ blijft houden.

25 jaar geleden herinnerde paus Johannes Paulus II er in zijn postsynodale exhortatie Ecclesia in Africa ons aan dat “de eerste vraag waarvoor de Kerk in Afrika staat, is zo duidelijk mogelijk te beschrijven wat zij is en alles wat zij moet doen opdat haar boodschap duidelijk en geloofwaardig is”. (EIA 21). Verwijzend naar de vruchten van het Tweede Vaticaans Concilie, zag hij de oprichting van SECAM als een ware zegen, een moment van genade, een ‘kairos’, voor de Kerk in Afrika om haar missie te blijven uitvoeren. Hij benadrukte: “De Kerk van God in Afrika heeft momenten van ware zegen beleefd, culminerend in de oprichting van het SECAM (Symposium van Bisschoppenconferenties van Afrika en Madagaskar)”. De bekendmaking en ondersteuning van een dergelijk symposium garandeert ‘een eenheid van stemmen van de kerkelijke gemeenschappen in Afrika, zodat ze gehoord kunnen worden’. Sterk betrokken bij deze missionaire inzet voor eenheid en autonomie voor de Kerk in Afrika, is SECAM al generaties lang een teken van teamwork en samenwerking geworden, een teken van gemeenschap en synodaliteit. Als Missio België willen we onze dankbaarheid uitspreken en onze steun voor deze gedeelde missie herhalen. De situatie verandert snel, maar onze solidariteit wordt sterker.

Missionaire geest

Als Missio België slaan we bruggen tussen de kerkelijke gemeenschappen in België en deze over de hele wereld. We richten ons op het bevorderen van begrip, samenwerking en gemeenschappelijke doelen. Dit omvat het creëren van mogelijkheden voor interactie, actief luisteren en solidariteit door middel van gezamenlijke projecten, educatieve programma’s en gemeenschapsevenementen die actieve deelname van onze beide gemeenschappen aanmoedigen. We werken samen met verschillende bisdommen op het Afrikaanse continent. Geïnspireerd door de missionaire geest die de eerste missionarissen bezielde die het evangelie naar Afrika brachten, doen we er alles aan om hun nalatenschap te eren en te waarderen door bij te dragen aan een toekomst waarin alle gemeenschappen, ook degenen die op de een of andere manier vergeten zijn in de meest afgelegen gebieden, de Blijde Boodschap kunnen ontvangen. We werken samen om een toekomst vorm te geven waarin Christus zijn thuis kan vinden in elke uithoek van dit continent, een toekomst waarin het geloof in Christus een bron van vreugde, hoop, verzoening en vrede zal zijn voor iedereen. Een toekomst waarin de Kerk in Afrika in staat zal zijn haar autonomie en zelfredzaamheid op vele niveaus te versterken en als gevolg daarvan zal de Kerk in Afrika in staat zijn om te reageren op de missionaire noden van andere continenten.

“Tenslotte zullen we de taken van de kerk in Afrika als missionaire kerk kunnen vaststellen,” zo zei paus Johannes Paulus II. Dat betekent “een missiekerk die zelf missionair wordt” (EIA 8). De bijdrage van Afrikaanse missionarissen binnen en buiten Afrika, bijvoorbeeld in Europa en Noord-Amerika, spreekt voor zich. Het is tijd voor de Kerk in Afrika om trots te zijn op zo’n grote bijdrage aan de rest van de universele Kerk, om over te gaan van de eigen toewijding naar een missionaire Kerk ad intra en ad extra, en om het klassieke begrip van missio ad gentes opnieuw vorm te geven.

Duurzame relaties

De missionaire opdracht van de Kerk in Afrika staat voor vele uitdagingen, gaande van gezondheids- en veiligheidskwesties tot culturele, religieuze en politieke complexiteit. Denk aan de broederhaat en conflicten op verschillende plaatsen op dit continent. Denk aan de uitdagingen van evangelisatie, zoals het gebrek aan interculturele en interreligieuze dialoog, maar ook aan de moeilijkheid om het christendom te integreren in sommige Afrikaanse culturen. Denk aan de financiële moeilijkheden die de missionaire inspanningen beperken of vertragen en de inzet van de Kerk voor de meest kansarmen.

Het vermogen om zich aan te passen en oplossingen te vinden voor deze uitdagingen, en om duurzame relaties op te bouwen met lokale gemeenschappen is essentieel voor het slagen van de Kerk in Afrika in haar missie. Dit is waar Missio België zich voortdurend inzet om een handje te helpen. In plaats van stil te staan bij de uitdagingen, zien we dit als kansen voor missionaire groei en ontwikkeling. Door die uitdagingen samen aan te gaan, als een universele familie, helpen we onze gemeenschappen in België en de gemeenschappen van onze lokale partnerkerken in Afrika om van elkaar te leren, sterker en weerbaarder te worden.

Zonder zending geen Kerk

Gedreven door ons geloof, onze inzet om de cultuur van solidariteit te verkondigen en te bevorderen, zien wij onze opdracht als een bescheiden bijdrage aan de evangelisatie van dit continent. Zonder zending is er geen Kerk. De Kerk bestaat door zending. Zoals Paulus zijn we ons ervan bewust dat de verkondiging van het evangelie geen randactiviteit is, maar eerder de ratio essendi van de Kerk. Ik herinner me kardinaal Stanislaw Rylko, de voormalige voorzitter van de Pauselijke Raad voor de Leken in de jaren 2000, die benadrukte: “Evangelisatie is verre van een privéaangelegenheid: het gaat om alle christenen die geroepen zijn om verantwoordelijkheid te nemen in het leven en de zending van de Kerk en om Christus te verkondigen.” Missio ziet haar engagement in deze lijn. Rekening houdend met de behoeften van de particuliere Kerken en het gebod van de Heer om elkaar te steunen, blijven gebed en solidariteit de kern van ons engagement. Ja, leer delen zoals de eerste christenen dat deden. Het boek ‘Handelingen van de Apostelen’ vertelt ons dat ze waren gewoon hun bezittingen en goederen te verkopen en die onder allen te verdelen naar ieders behoefte.’ (Hand 2,45) Dankzij deze solidariteit geven, ontvangen en delen we allemaal. Er is geen eerste – universele gever – of derde wereld  – universele ontvanger. Geen mondiaal noorden of mondiaal zuiden. Er is eerder een Kerk die samenkomt, als Gods familie, om een strategie op te zetten om met elkaar te delen en voor elkaar te zorgen, vooral voor de meest behoeftigen.

Ik wil mijn toespraak beëindigen met een hartelijk dankuwel voor u allen en uw lokale gemeenschappen, voor uw steun voor onze missionaire inzet. Verschillende kerkelijke gemeenschappen krijgen kansen door onze onderlinge solidariteit, geworteld in het geloof dat ons samenbrengt én ons samenhoudt op deze missionaire weg. Van Ziguenshor, Tamabakounda (in Senegal) en Sikasso in Mali, naar de Hoorn van Afrika in Somalië en Djibouti, via Kumbo, Baffoussam en Bafia in Kameroen, van Tunesië naar Kaapstad en Bloemfontein in Zuid-Afrika, via Tombura-Yambio in Zuid-Soedan, Mwanza en Tabora in Tanzania. Deze zending van Christus waaraan wij deelnemen, is technisch gezien geen missie die moet worden volbracht, maar eerder een missie die hand in hand moet worden beleefd en, dankzij initiatieven zoals dit symposium, een missie die moet worden doorgegeven aan de toekomstige generaties.

Moge de heilige Geest ons allen op het pad van zijn zending houden en onze christelijke hoop versterken.

Bedankt.

P. Théogène Havugimana, nationaal directeur van Missio België